I. Wprowadzenie do oligospermii
A. Czym jest oligospermia?
Oligospermia to stan charakteryzujący się niskim liczbą plemników w nasieniu, co może mieć wpływ na płodność męską. Zdiagnozowana jest u mężczyzny, gdy w jednym mililitrze spermy znajduje się mniej niż 15 milionów plemników. Istnieje wiele różnych przyczyn oligospermii, w tym czynniki hormonalne, jądrowe lub pozajądrowe. Opcje leczenia mogą obejmować leki, operacje lub techniki wspomaganego rozrodu. Oligospermia może wpłynąć na naturalne szanse na poczęcie, dlatego ważne jest, aby osoby doświadczające tego stanu skonsultowały się z lekarzem w celu odpowiedniej diagnostyki i leczenia.

B. Znaczenie zrozumienia zaburzeń płodności u mężczyzn
Oligospermia jest jedną z przyczyn zaburzeń płodności u mężczyzn. Zrozumienie tej kondycji jest istotne dla diagnozowania i leczenia problemów ze współżyciem i poczęciem potomstwa.
C. Rola liczby plemników w płodności
Liczba plemników w nasieniu ma kluczowe znaczenie dla płodności. Im niższa liczba plemników, tym trudniej może być zajście w ciążę. Oligospermia może powodować trudności z zapłodnieniem komórek jajowych, co może prowadzić do problemów z poczęciem potomstwa. W związku z tym liczba plemników jest istotnym czynnikiem w ocenie płodności męskiej.
II. Zrozumienie liczby plemników
A. Prawidłowa liczba plemników: normy i zakresy
Prawidłowa liczba plemników w nasieniu mieści się w zakresie norm definiowanym przez WHO jako co najmniej 15 milionów plemników na mililitr nasienia. Dodatkowo, przyjmuje się, że co najmniej 40% z tych plemników posiada prawidłową ruchliwość oraz zdolność do utrzymania odpowiedniego kształtu.
B. Kategorie niskiej liczby plemników: łagodna, umiarkowana i ciężka oligospermia
Istnieją trzy kategorie, które opisują stopień niskiej liczby plemników:
- Łagodna oligospermia: liczba plemników pomiędzy 10-15 milionów na mililitr
- Umiarkowana oligospermia: liczba plemników pomiędzy 5-10 milionów na mililitr
- Ciężka oligospermia: liczba plemników poniżej 5 milionów na mililitr
C. Wpływ liczby plemników na płodność
Liczba plemników w nasieniu wpływa bezpośrednio na zdolność mężczyzny do zapłodnienia komórki jajowej. Im niższa liczba plemników, tym trudniej może być zajście w ciążę. Dodatkowo, niska liczba plemników może ograniczać również zdolność do utrzymania ciąży, co jest istotne dla oceny płodności męskiej.
III. Przyczyny oligospermii
A. Przyczyny medyczne
- Zaburzenia hormonalne: rola testosteronu, LH i FSH: Niedobór testosteronu, hormonu luteinizującego (LH) lub folitropiny (FSH) może prowadzić do zaburzeń w procesie produkcji plemników.
- Czynniki genetyczne: zespół Klinefeltera i mikrodelecje chromosomu Y: Zespół Klinefeltera, spowodowany obecnością dodatkowego chromosomu X u mężczyzny (47, XXY), często wiąże się z niską liczbą plemników. Mikrodelecje chromosomu Y także mogą powodować zaburzenia płodności.
- Żylaki powrózka nasiennego i ich wpływ na funkcjonowanie jąder: Żylaki powrózka nasiennego (wariocele) mogą prowadzić do podwyższonej temperatury w jądrach, co może negatywnie wpływać na produkcję plemników.

B. Styl życia i czynniki środowiskowe
- Papierosy, alkohol i używki: Palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu oraz używanie narkotyków mogą negatywnie wpływać na liczbę oraz jakość plemników.
- Ekspozycja na ciepło i toksyny: Kontakt z wysokimi temperaturami, jak np. sauny czy gorąca kąpiel, oraz ekspozycja na toksyny chemiczne i zanieczyszczenia środowiska mogą mieć szkodliwy wpływ na produkcję plemników.
- Niewłaściwa dieta i otyłość: Nadmierna masa ciała oraz dieta uboga w składniki odżywcze mogą przyczyniać się do wystąpienia oligospermii.
C. Inne czynniki
- Infekcje układu rozrodczego: Infekcje, takie jak zapalenie najądrza czy innych narządów układu rozrodczego, mogą prowadzić do niskiej liczby plemników.
- Przebyte operacje i urazy: Operacje w okolicach miednicy, narządów rozrodczych lub urazy mogą uszkodzić struktury anatomiczne odpowiedzialne za produkcję i transport plemników.
- Działanie niektórych leków i terapii (np. chemioterapii): Niektóre leki, w tym chemioterapeutyki, mogą mieć negatywny wpływ na produkcję plemników.
IV. Objawy i oznaki oligospermii
A. Jak rozpoznać niską liczbę plemników?
Rozpoznanie niskiej liczby plemników, czyli oligospermii, jest możliwe poprzez badanie nasienia, zwane badaniem nasienia (spermiogram). Spermiogram pozwala określić liczbę plemników, ich ruchliwość oraz morfologię.
B. Powiązane objawy: zaburzenia hormonalne i fizyczne
Oligospermia może być powiązana z zaburzeniami hormonalnymi, takimi jak niski poziom testosteronu, czy również z fizycznymi objawami, takimi jak obrzęk jąder czy bolesność w okolicach jąder.
C. Kiedy warto udać się do lekarza?
Warto udać się do lekarza, jeśli para starająca się o dziecko nie odnosi sukcesów po co najmniej rocznym regularnym współżyciu bez zabezpieczenia. Jeśli istnieje podejrzenie problemów z płodnością, w tym oligospermią, warto także skonsultować się z lekarzem. Dodatkowo, jeśli pojawiają się objawy mogące wskazywać na zaburzenia hormonalne lub fizyczne związane z oligospermią, także należy zwrócić się o pomoc medyczną.
V. Diagnoza oligospermii
A. Pierwsza wizyta: wywiad medyczny i ocena stylu życia
Podczas pierwszej wizyty lekarz przeprowadzi wywiad medyczny, podczas którego zapyta o historię zdrowia pacjenta, przebyte choroby, stosowane leki oraz obecne problemy zdrowotne. Zaistotne jest również ocenienie stylu życia, w tym nawyków żywieniowych, aktywności fizycznej, używania substancji psychoaktywnych czy narażenia na szkodliwe substancje zawodowe.
B. Badanie fizykalne: wielkość jąder i wykrycie żylaków powrózka nasiennego
Lekarz przeprowadza badanie fizykalne, w trakcie którego ocenia stan jąder pod kątem ich wielkości, konsystencji oraz ewentualnego wykrycia żylaków powrózka nasiennego, które mogą być przyczyną oligospermii.

C. Analiza nasienia: procedura i mierzone parametry
Podstawowym badaniem służącym do diagnozy oligospermii jest analiza nasienia, czyli spermiogram. W trakcie tego badania mierzone są różne parametry, takie jak liczba plemników w jednej mililitrze nasienia, ich ruchliwość oraz morfologia.
D. Testy hormonalne i badania genetyczne
W przypadku podejrzenia zaburzeń hormonalnych mogą być przeprowadzone testy hormonalne w celu zbadania poziomu hormonów płciowych, takich jak testosteron czy FSH (hormon folikulotropowy). Dodatkowo, jeśli istnieje podejrzenie genetycznych przyczyn oligospermii, lekarz może zlecić badania genetyczne w celu identyfikacji ewentualnych zaburzeń genetycznych.
VI. Wpływ oligospermii na płodność
A. Statystyki dotyczące niepłodności męskiej i rola oligospermii
Niepłodność męska jest częstym problemem, który wpływa na około 7-10% mężczyzn w wieku reprodukcyjnym. Oligospermia, czyli obniżona liczba plemników, jest jedną z głównych przyczyn niepłodności męskiej, odpowiadając za około 20-30% przypadków.
B. Trudności w poczęciu przy niskiej liczbie plemników
Oligospermia może powodować trudności w poczęciu dziecka ze względu na ograniczoną liczbę plemników dostępnych do zapłodnienia komórki jajowej. Zmniejszona liczba plemników może znacząco obniżyć szanse na naturalne poczęcie dziecka.
C. Psychologiczne i emocjonalne skutki dla par
Oligospermia może wpływać również na psychikę partnerów. Stres związany z trudnościami w zajściu w ciążę, poczuciem winy oraz frustracją z niezdolności do spełnienia pragnienia posiadania dziecka mogą prowadzić do emocjonalnego obciążenia i zwiększonego ryzyka wystąpienia problemów psychicznych.
VII. Opcje leczenia oligospermii
A. Leczenie farmakologiczne
- Terapia hormonalna i leki wspomagające: W przypadku oligospermii spowodowanej zaburzeniami hormonalnymi, terapia hormonalna może być zalecana. Leki wspomagające mogą pomóc zwiększyć produkcję plemników lub poprawić ich motorykę.
- Leczenie infekcji: Oligospermia może być czasami spowodowana infekcjami, dlatego leczenie antybiotykami lub innymi lekami przeciwbakteryjnymi może być konieczne.

B. Zabiegi chirurgiczne
- Leczenie żylaków powrózka nasiennego: W przypadku oligospermii spowodowanej żylakami powrózka nasiennego, można rozważyć zabieg chirurgiczny w celu poprawy przepływu krwi w obszarze jąder.
- Chirurgiczne pobieranie plemników w celu zastosowania technik wspomaganego rozrodu: W sytuacjach, gdzie liczba plemników jest bardzo niska, a poczęcie naturalne jest trudne lub niemożliwe, można rozważyć chirurgiczne pobranie plemników do zastosowania w in vitro lub iniecyjnego zapłodnienia komórek jajowych.
C. Zmiany stylu życia i naturalne metody
- Poprawa diety i suplementacja: Zbilansowana dieta bogata w składniki odżywcze oraz suplementacja witaminami i minerałami może wesprzeć zdrowie nasienia i poprawić płodność.
- Unikanie toksyn środowiskowych: Wiele substancji chemicznych obecnych w środowisku może negatywnie wpływać na jakość spermy. Dlatego ważne jest unikanie toksyn środowiskowych, takich jak dym papierosowy, substancje chemiczne czy promieniowanie.
- Zarządzanie stresem i poprawa ogólnego stanu zdrowia: Stres może mieć negatywny wpływ na jakość spermy. Znalezienie skutecznych sposobów radzenia sobie ze stresem oraz dbanie o ogólny stan zdrowia, poprzez regularną aktywność fizyczną, odpowiednią ilość snu i unikanie nadmiernego stresu, może pomóc w poprawie płodności u mężczyzn z oligospermią.
VIII. Techniki wspomaganego rozrodu (ART) w leczeniu oligospermii
A. Inseminacja domaciczna (IUI)
- Opis: Podczas inseminacji domacicznej nasienie partnera lub dawcy zostaje przygotowane w laboratorium, a następnie wprowadzane do macicy kobiety w celu zwiększenia szans na zapłodnienie.
- Zastosowanie: Inseminacja domaciczna może być stosowana w przypadku mężczyzn z oligospermią, gdzie koncentracja plemników jest niższa niż norma.
B. Zapłodnienie in vitro (IVF) i mikroiniekcja plemników (ICSI)
- Opis: IVF polega na połączeniu komórki jajowej z plemnikiem poza organizmem kobiety w laboratorium, a następnie wprowadzeniu zarodka do macicy. ICSI to technika, w której pojedynczy plemnik jest bezpośrednio wstrzykiwany do komórki jajowej.
- Zastosowanie: IVF i ICSI mogą być skutecznymi metodami w leczeniu oligospermii, szczególnie w przypadkach, gdy liczba i jakość plemników są bardzo niskie.

C. Skuteczność technik ART w przypadkach oligospermii
Techniki wspomaganego rozrodu, takie jak IUI, IVF i ICSI, mogą być skuteczne w przypadkach oligospermii, gdzie naturalne poczęcie jest trudne lub niemożliwe z powodu niskiej liczby plemników.
Skuteczność tych technik może się różnić w zależności od indywidualnej sytuacji i przyczyny oligospermii, dlatego ważne jest skonsultowanie się z lekarzem specjalistą, który pomoże dobrać właściwą metodę leczenia dla danej osoby.
Badania wykazały, że u par z oligospermią skuteczność zapłodnienia in vitro (IVF) może być podobna do par bez tej diagnozy, o ile inne czynniki nie wpływają na płodność kobiety.
IX. Zapobieganie oligospermii
A. Zdrowy styl życia jako klucz do zdrowia reprodukcyjnego
- Zachowanie zdrowej wagi: Nadwaga lub otyłość mogą negatywnie wpływać na jakość spermy, dlatego utrzymanie zdrowej wagi jest istotne.
- Zbilansowana dieta: Spożywanie zdrowych, zróżnicowanych posiłków zawierających niezbędne składniki odżywcze, witaminy i minerały ma wpływ na zdrowie nasienia.
- Regularna aktywność fizyczna: Ćwiczenia fizyczne mogą poprawić zdrowie ogólne i wpłynąć pozytywnie na produkcję spermy.
B. Unikanie ryzyk środowiskowych i zawodowych
- Unikanie toksyn: Kontakt z chemikaliami, substancjami chemicznymi lub toksynami w środowisku pracy może prowadzić do uszkodzenia nasienia i negatywnie wpływać na płodność.
- Unikanie palenia papierosów i nadmiernego spożycia alkoholu: Papierosy i alkohol mogą zmniejszać jakość spermy i obniżać płodność.
C. Znaczenie regularnych badań kontrolnych
- Badania urologiczne i hormonalne: Regularne kontrole u urologa lub specjalisty od zdrowia mężczyzn pozwolą na monitorowanie stanu zdrowia układu rozrodczego oraz ocenę poziomów hormonów odpowiedzialnych za produkcję spermy.
- Testy nasienia: Regularne badania nasienia mogą pomóc w monitorowaniu liczby plemników, ich ruchliwości i morfologii, co pozwala wykryć ewentualne problemy z płodnością we wczesnym stadium.

Zapobieganie oligospermii poprzez zdrowy styl życia, unikanie szkodliwych substancji oraz regularne badania kontrolne może pomóc w utrzymaniu zdrowej reprodukcji i poprawie płodności. Dbanie o swoje zdrowie reprodukcyjne jest kluczowe dla mężczyzn chcących zaplanować potomstwo i utrzymać dobre zdrowie rozrodcze.
X. Mity i błędne przekonania na temat oligospermii
A. Obalanie popularnych mitów na temat płodności
- Mity dotyczące częstotliwości stosunków seksualnych: Istnieje częsty mit sugerujący, że im częściej mężczyzna uprawia seks, tym lepsza będzie jego płodność. W rzeczywistości nadmierna aktywność seksualna może niekorzystnie wpływać na jakość nasienia.
- Mity dotyczące ubrań i aktywności fizycznej: Wiele osób wierzy, że noszenie ciasnych spodni, korzystanie z sauny lub gorących źródeł może negatywnie wpływać na płodność. Jednak nie ma naukowych dowodów na potwierdzenie tych mitów.
B. Przełamywanie tabu wokół problemów płodności mężczyzn
- Brak męskiej otwartości w kwestii płodności: Często społeczeństwo skupia się głównie na problemach płodności kobiet, podczas gdy męskie problemy zostają pomijane lub bagatelizowane. Ważne jest rozbijanie tabu i zachęcanie mężczyzn do otwartej rozmowy na temat swojej płodności.
- Wsparcie psychologiczne dla mężczyzn z problemami płodności: Mężczyźni również mogą odczuwać duży stres i niepewność związane z problemami płodności. Przeważnie brakuje im wsparcia psychologicznego i zrozumienia. Dlatego ważne jest zachęcanie do świadomości i akceptacji tych problemów.
Obalenie mitów na temat płodności oraz przełamanie tabu wokół problemów płodności mężczyzn są kluczowe dla edukacji społecznej i zmiany podejścia do tych kwestii. Ważne jest, aby mężczyźni czuli się swobodnie rozmawiając o swojej płodności i miały dostęp do wsparcia zarówno fizycznego, jak i emocjonalnego w przypadku problemów reprodukcyjnych.
XI. Życie z oligospermią
A. Mechanizmy radzenia sobie dla mężczyzn i par
- Badanie i leczenie przyczyny: Pierwszym krokiem po zdiagnozowaniu oligospermii jest zbadanie przyczyny tego stanu. Leczenie może obejmować zmianę stylu życia, leki, procedury medyczne lub terapię hormonalną. Ważne jest, aby mężczyźni i pary działały razem, aby znaleźć najlepsze rozwiązanie.
- Wsparcie emocjonalne: Oligospermia może być bardzo trudnym doświadczeniem emocjonalnym zarówno dla mężczyzn, jak i ich partnerów. Wsparcie emocjonalne, czy to poprzez terapię, grupy wsparcia czy rozmowy z bliskimi, może pomóc radzić sobie z trudnościami i uczuciami związanymi z tym problemem.
B. Budowanie sieci wsparcia
- Grupy wsparcia: Dołączenie do grupy wsparcia dla osób z problemami płodności może być bardzo pomocne. Pozwala to na dzielenie się doświadczeniami, radami i emocjami z innymi, którzy przechodzą przez podobne sytuacje.
- Rozmowy z bliskimi: Ważne jest rozmawianie z partnerem, rodziną i przyjaciółmi o problemach z płodnością. Otwarta i szczerze rozmowa może wspierać i zacieśniać więzy emocjonalne.
C. Alternatywne opcje rodzicielstwa
- Adopcja: Dla par, które borykają się z oligospermią i nie mogą spłodzić dziecka biologicznie, adopcja może być wartościową alternatywą. Adoptowanie dziecka może przynieść radość i spełnienie, a jednocześnie zapewnić dom i miłość dziecku bez rodziny.
- Zapłodnienie in vitro (IVF): W niektórych przypadkach, mimo oligospermii, można skorzystać z zapłodnienia in vitro. Procedura ta może umożliwić zapłodnienie komórki jajowej męskimi plemnikami poza organizmem kobiety.
Życie z oligospermią może być wyzwaniem, ale istnieją różne sposoby radzenia sobie z tym problemem oraz alternatywne opcje rodzicielstwa, które pozwalają spełnić pragnienie posiadania potomstwa. Ważne jest otwarte rozmawianie o emocjach, budowanie wsparcia oraz skorzystanie z dostępnych możliwości leczenia i planowania rodziny.
XII. Badania i przyszłość leczenia oligospermii
A. Postępy w badaniach genetycznych
- Identyfikacja genetycznych przyczyn oligospermii: Badania genetyczne odgrywają kluczową rolę w identyfikacji przyczyn oligospermii. Postępy w technologiach genetycznych pozwalają na identyfikację konkretnych mutacji genetycznych lub zaburzeń chromosomowych, które mogą przyczyniać się do stanu oligospermii.
- Personalizowane podejście do leczenia: Dzięki postępom w badaniach genetycznych możliwe staje się wypracowanie personalizowanych terapii w zależności od znalezionych aberracji genetycznych.
B. Nowe metody leczenia na horyzoncie
- Terapie genowe: Rozwój terapii genowych otwiera nowe możliwości leczenia oligospermii. Poprzez modyfikację genetyczną komórek, istnieje potencjał na zwiększenie liczby plemników u mężczyzn cierpiących na to schorzenie.
- Leki i suplementy: Badania nad nowymi lekami i suplementami mających wpływ na jakość nasienia oraz produkcję plemników mogą przynieść nowe metody leczenia oligospermii.
C. Możliwości zastosowania nowych technologii
- In vitro spermatogeneza: Badania nad in vitro spermatogenezą (IVS) umożliwiają rozwój technik umożliwiających produkcję zdolnych do zapłodnienia plemników z komórek prekursorowych. Ta innowacyjna technologia może być obiecującą opcją dla mężczyzn z oligospermią.
- Sztuczna inteligencja w diagnostyce: Wykorzystanie sztucznej inteligencji do analizy danych genetycznych i obrazowych może poprawić skuteczność diagnozy oraz opracowanie spersonalizowanych terapii dla mężczyzn z oligospermią.
Postępy w badaniach genetycznych, rozwój nowych metod leczenia oraz zastosowanie innowacyjnych technologii w diagnostyce i terapii mogą zmienić przyszłość leczenia oligospermii. Kontynuacja badań naukowych w tych obszarach może przynieść nowe, skuteczniejsze metody pomagające mężczyznom cierpiącym na ten problem reprodukcyjny.
XIII. Podsumowanie
A. Kluczowe punkty artykułu
- Oligospermia jako przyczyna problemów z płodnością: Oligospermia jest jednym z głównych czynników prowadzących do trudności w zajściu w ciążę, co podkreśla wagę tego schorzenia w kontekście problemów reprodukcyjnych.
- Wpływ oligospermii na zdrowie psychiczne: Diagnoza oligospermii może mieć negatywny wpływ na zdrowie psychiczne mężczyzny ze względu na obawy związane z płodnością oraz przyszłością rodziny.
- Postęp medycyny w leczeniu: Wykorzystanie postępującej medycyny reprodukcyjnej pozwala na opracowanie coraz skuteczniejszych terapii leczniczych dla mężczyzn z oligospermią.
B. Znaczenie wczesnej diagnozy i leczenia
- Wczesna diagnoza poprawia wyniki leczenia: Wczesna diagnoza oligospermii pozwala na szybsze rozpoczęcie leczenia, co może zwiększyć szansę na poprawę jakości nasienia oraz zwiększenie liczby plemników.
- Skuteczność terapii: Wczesne podjęcie leczenia oligospermii może prowadzić do zwiększenia szans na naturalne poczęcie dziecka lub powodzenie terapii wspomaganej reprodukcji.
C. Waga otwartej komunikacji na temat płodności mężczyzn
- Otwarta rozmowa z partnerem: Otwarta komunikacja między partnerami na temat problemów z płodnością może pomóc w przezwyciężeniu trudności emocjonalnych związanych z oligospermią oraz w podjęciu wspólnych decyzji dotyczących leczenia.
- Wsparcie psychologiczne: Otwarcie rozmawianie o oligospermii może umożliwić uzyskanie wsparcia psychologicznego, co jest kluczowe w radzeniu sobie z trudnościami związanych z płodnością.
XIV. Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
A. Jakie są główne przyczyny oligospermii?
- Niewłaściwy styl życia: Palenie papierosów, nadmierna konsumpcja alkoholu, nadmierna waga lub otyłość, nadmierne spożycie kofeiny, a także narażenie na środowiskowe toksyny mogą być przyczynami oligospermii.
- Procesy chorobowe: Infekcje, uzależnienia, zaburzenia hormonalne, infekcje stercza, procesy zapalne w obrębie jąder lub nasieniowodów, a także zaburzenia układu odpornościowego mogą prowadzić do zmniejszenia liczby plemników.
- Czynniki genetyczne: Dziedziczne predyspozycje, genetyczne mutacje lub wady wrodzone mogą przyczynić się do wystąpienia oligospermii.
B. Czy oligospermię można wyleczyć?
- Skuteczność terapii zależy od przyczyny: W przypadku oligospermii spowodowanej niewłaściwym stylem życia, zmiana nawyków (np. rzucenie palenia, ograniczenie spożycia alkoholu) oraz terapia farmakologiczna lub hormonalna mogą przynieść poprawę.
- Terapia hormonalna: W niektórych przypadkach zastosowanie terapii hormonalnej lub innych metod medycznych może zapewnić poprawę jakości nasienia i zwiększenie liczby plemników.
C. Jaki wpływ ma styl życia na liczbę plemników?
- Negatywny wpływ czynników ryzyka: Palenie papierosów, nadmierne spożycie alkoholu, niewłaściwa dieta, otyłość, stres oraz brak aktywności fizycznej mogą negatywnie wpływać na liczbę i jakość plemników.
- Zalecenia dotyczące zdrowego stylu życia: Zmiana nawyków żywieniowych, rezygnacja z używek, regularna aktywność fizyczna oraz unikanie stresu mogą przyczynić się do poprawy parametrów nasienia.
D. Czy oligospermia zawsze jest trwała?
Zróżnicowane wyniki terapii: Skuteczność terapii oligospermii jest zależna od wielu czynników, takich jak przyczyna schorzenia i reakcja organizmu na zastosowaną terapię. U niektórych osób może dojść do poprawy liczby i jakości plemników, podczas gdy u innych oligospermia może być trwała.
E. Jakie są szanse na naturalne poczęcie przy oligospermii?
Zróżnicowane wyniki: Szanse na naturalne poczęcie zależą od stopnia oligospermii oraz innych czynników wpływających na płodność zarówno u mężczyzny, jak i u partnera. W niektórych przypadkach istnieje możliwość naturalnego poczęcia, podczas gdy w innych może być konieczne zastosowanie terapii wspomaganej reprodukcji.