I. Wprowadzenie do tematu
A. Czym jest rumień wędrujący?
Rumień wędrujący jest charakterystycznym objawem boreliozy, która jest bakteryjną chorobą przenoszoną przez kleszcze. Jest to czerwona, owalna lub okrągła plama na skórze, zazwyczaj większa niż 5 cm, której środek często stopniowo blednie, tworząc pierścień.
B. Dlaczego temat rumienia wędrującego jest ważny?
Rumień wędrujący jest kluczowym objawem boreliozy, która może prowadzić do poważnych komplikacji, jeśli nie zostanie w porę zdiagnozowana i leczona. Wczesna rozpoznanie i leczenie boreliozy po wystąpieniu rumienia wędrującego mogą zapobiec długotrwałym problemom zdrowotnym.
C. Związek rumienia wędrującego z boreliozą
Rumień wędrujący jest jednym z pierwszych objawów, które mogą wystąpić po ukąszeniu przez zainfekowanego kleszcza. Jest to reakcja skórna na obecność bakterii Borrelia burgdorferi, które są odpowiedzialne za chorobę boreliozę. Identyfikacja rumienia wędrującego jest kluczowa dla wczesnego rozpoznania boreliozy i rozpoczęcia odpowiedniego leczenia antybiotykami.
II. Przyczyny i czynniki ryzyka
A. Borelioza jako przyczyna rumienia
Rumień wędrujący jest spowodowany zakażeniem bakterią Borrelia burgdorferi, która jest odpowiedzialna za boreliozę. Bakteria ta jest przenoszona na człowieka przez ugryzienie zainfekowanego kleszcza. Po wkłuciu kleszcza w skórę, bakterie mogą się rozprzestrzeniać i prowadzić do pojawienia się rumienia wędrującego.
B. Kleszcze jako wektor choroby
Kleszcze są głównym wektorem choroby boreliozy, ponieważ mogą przenosić bakterie Borrelia burgdorferi na ludzi podczas karmienia się krwią. W momencie, gdy zainfekowany kleszcz przyczepi się do skóry i ugryzie człowieka, może on zainfekować go bakteriami, co może prowadzić do rozwoju rumienia wędrującego.
C. Sezonowość i lokalizacja występowania kleszczy
Kleszcze są najczęściej spotykane w okresie od wiosny do jesieni, gdy temperatura powietrza sprzyja ich aktywności. Najczęściej można je spotkać w lasach, parkach, łąkach i innych obszarach z bujną roślinnością. W zależności od regionu geograficznego, poziom ryzyka zakażenia przez kleszcze może się różnić.
D. Grupy osób najbardziej narażonych
Osoby pracujące lub spędzające dużo czasu na zewnątrz, szczególnie w obszarach o dużym zagęszczeniu kleszczy, są bardziej narażone na ukąszenia i zakażenia. Dzieci, osoby starsze, rolnicy, leśnicy, myśliwi i osoby aktywne sportowo mogą mieć zwiększone ryzyko zetknięcia się z kleszczami i rozwoju boreliozy, co z kolei może prowadzić do wystąpienia rumienia wędrującego.
III. Rozpoznanie rumienia wędrującego
A. Charakterystyczny wygląd zmiany skórnej
Rumień wędrujący jest określany jako wykwit skórny w postaci czerwonej plamy o średnicy większej niż 5 cm, która rozszerza się wokół miejsca ukąszenia przez kleszcza. Charakterystyczne dla tego rumienia jest centralne rozjaśnienie zmiany skórnej, co nadaje jej wygląd „tarczy” lub „celu”. Rumień może być również lekko podniesiony i ciepły w dotyku.
B. Miejsce pojawienia się rumienia
Rumień wędrujący najczęściej pojawia się w miejscu ukąszenia kleszcza, zazwyczaj na skórze otwartej, na przykład na ramionach, nogach, plecach lub twarzy. Jest to wynikiem migracji bakterii Borrelia burgdorferi przez tkanki ciała po wkłuciu i zakażeniu organizmu.
C. Czas pojawienia się po ukąszeniu
Rumień wędrujący zazwyczaj pojawia się w ciągu 3-30 dni po ukąszeniu zainfekowanego kleszcza. Jest to ważne do zapamiętania, ponieważ szybkie rozpoznanie i leczenie boreliozy mogą pomóc uniknąć powikłań wynikających z zaawansowanej infekcji.
D. Różnice między rumieniem wędrującym a innymi zmianami skórnymi
Rumień wędrujący może być mylony z innymi zmianami skórnymi, takimi jak reakcje alergiczne, wysypki czy inne infekcje skórne. Istnieją jednak kilka charakterystycznych cech, które odróżniają rumień wędrujący od innych zmian:
- Centralne rozjaśnienie zmiany skórnej, tworząc „tarczę”
- Stopniowe poszerzanie się rumienia wędrującego wokół miejsca ukąszenia
- Zwykle większy rozmiar (powyżej 5 cm) w porównaniu do typowych zmian skórnych
Jeśli zauważysz podejrzane zmiany skórne, zwłaszcza jeśli towarzyszą im inne objawy, takie jak gorączka, bóle mięśni czy zmęczenie, konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem dla odpowiedniego rozpoznania i leczenia.
IV. Objawy towarzyszące
A. Objawy miejscowe
Objawy miejscowe towarzyszące rumieniowi wędrującemu obejmują:
- Świąd lub pieczenie w okolicach zmiany skórnej
- Obrzęk wokół rumienia
- Odczucie ciepła lub bolesności w obszarze rumienia
- Możliwe pęcherze lub owrzodzenia w dotkniętym obszarze
B. Objawy ogólnoustrojowe
Objawy ogólnoustrojowe, które mogą towarzyszyć rumieniowi wędrującemu, obejmują:
- Gorączkę
- Bóle mięśni i stawów
- Ogólne osłabienie i zmęczenie
- Bóle głowy
- Objawy podobne do grypy, takie jak dreszcze
- Powiększenie węzłów chłonnych
C. Nietypowe prezentacje kliniczne
Choć klasyczny rumień wędrujący ma charakterystyczne cechy, czasem może pojawić się w nietypowych lokalizacjach lub przyjmować nietypowe formy, co utrudnia rozpoznanie. Niektóre nietypowe prezentacje kliniczne rumienia wędrującego obejmują:
- Miniaturyzowane rumienie o mniejszych rozmiarach
- Rumień w postaci linii lub pasków
- Rumień o nieregularnym kształcie
- Rumień w nietypowych miejscach, takich jak twarz czy skóra głowy
W przypadku nietypowych objawów towarzyszących rumieniowi wędrującemu, zaleca się szybką konsultację lekarską w celu odpowiedniego rozpoznania i leczenia. Wczesna diagnoza i interwencja mogą pomóc uniknąć powikłań związanych z boreliozą.
V. Diagnostyka
A. Diagnostyka kliniczna oparta na wywiadzie i obserwacji
Diagnostyka kliniczna rumienia wędrującego opiera się głównie na dokładnym wywiadzie medycznym i obserwacji zmian skórnych. W trakcie wywiadu lekarz może pytać o:
- Okoliczności związane z wystąpieniem rumienia, takie jak przebywanie w obszarach endemicznych boreliozy
- Czas trwania rumienia
- Objawy towarzyszące, takie jak gorączka, bóle mięśni i stawów
- Historię ugryzienia przez kleszcza lub przebywanie w obszarach z dużym ryzykiem zakażenia boreliozą
Obserwacja zmian skórnych obejmuje dokładną ocenę charakterystyki rumienia, takie jak jego kształt, wielkość, ewentualne otoczenie czy obecność pęcherzyków.
B. Rola testów laboratoryjnych
Testy laboratoryjne odgrywają istotną rolę w diagnozowaniu rumienia wędrującego, zwłaszcza jeśli istnieje podejrzenie zakażenia boreliozą. Testy te mogą obejmować:
- Testy serologiczne, takie jak ELISA czy Western blot, mające na celu wykrycie przeciwciał przeciwko bakterii Borrelia burgdorferi
- Testy PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy), które pozwalają na bezpośrednie wykrycie DNA Borrelia burgdorferi w próbkach krwi lub tkanki
C. Diagnostyka różnicowa – co wykluczyć?
Podczas diagnozowania rumienia wędrującego istotne jest wykluczenie innych schorzeń skórnych, które mogą mieć podobne objawy. Diagnostyka różnicowa może obejmować:
- Wykluczenie rumienia towarzyszącego innym chorobom zakaźnym, takim jak rumień guzowaty w kiłowej zapaleniu naczyń czy rumień nagły w toczniu rumieniowatym układowym
- Konieczność różnicowania rumienia wędrującego od innych dermatoz, takich jak wyprysk, reakcje alergiczne czy inne możliwe zmiany skórne.
W przypadku wątpliwości, konieczne może być skonsultowanie się z dermatologiem lub specjalistą chorób zakaźnych w celu wykluczenia innych schorzeń skórnych i ustalenia odpowiedniej diagnozy.
VI. Leczenie
A. Standardowe leczenie antybiotykami
Standardowe leczenie rumienia wędrującego związanego z boreliozą polega na zastosowaniu antybiotyków. Najczęściej stosowanymi antybiotykami są:
- Doksycyklina
- Amoksycylina
- Cefalosporyny (np. ceftriakson)
Antybiotykoterapia ma na celu eliminację bakterii Borrelia burgdorferi, która jest przyczyną choroby. W przypadku wystąpienia objawów neuroboreliozy lub stanów powikłanych, może być konieczne podawanie antybiotyków w postaci dożylnych.
B. Długość i sposób podania leków
Długość trwania leczenia antybiotykami zależy od stopnia zaawansowania choroby i ciężkości objawów. Z reguły standardowy okres stosowania antybiotyków wynosi od 2 do 4 tygodni. W przypadku ciężkich przypadków boreliozy, dawkowanie i długość leczenia mogą zostać dostosowane indywidualnie przez lekarza.
Leki antybiotyczne są zazwyczaj podawane doustnie, ale w niektórych przypadkach, zwłaszcza w ciężkich postaciach boreliozy, mogą być stosowane dożylnie.
C. Alternatywne podejścia i błędy w leczeniu
W przypadku rumienia wędrującego związanego z boreliozą, stosowanie alternatywnych terapii niż antybiotyki nie jest rekomendowane jako główne leczenie. Istnieje ryzyko powikłań i przewlekłości choroby w przypadku braku odpowiedniej antybiotykoterapii.
Błędem w leczeniu może być niepodawanie antybiotyków w wystarczająco długim czasie lub nieodpowiednie dawkowanie leków. Ważne jest również przestrzeganie zaleceń lekarskich dotyczących leczenia oraz kontynuowanie terapii przez cały zalecany okres.
D. Monitorowanie efektów terapii
Podczas leczenia rumienia wędrującego lekarz powinien regularnie monitorować efekty terapii oraz zmiany w stanie zdrowia pacjenta. Istotne jest obserwowanie poprawy objawów skórnych oraz ewentualnych nawrotów rumienia.
W przypadku wystąpienia działań niepożądanych, bądź braku poprawy po zakończeniu terapii, konieczne może być dostosowanie dalszego postępowania. Regularne kontrole mogą być również zalecane w celu oceny ewentualnych powikłań boreliozy i monitorowania stanu zdrowia pacjenta po zakończeniu leczenia.
VII. Powikłania i konsekwencje zaniedbania
A. Rozwój przewlekłej boreliozy
Jednym z głównych powikłań związanych z zaniedbaniem leczenia rumienia wędrującego jest rozwój przewlekłej boreliozy. Jeśli infekcja nie zostanie wyleczona odpowiednio i na czas, bakteria Borrelia burgdorferi może rozprzestrzenić się w organizmie i wywołać przewlekłe schorzenia.
Przewlekła borelioza może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak:
- zapalenie stawów,
- problemy neurologiczne
- oraz uszkodzenie serca.
B. Objawy neurologiczne, stawowe i sercowe
Nietknięta borelioza może skutkować wystąpieniem różnorodnych objawów neurologicznych, stawowych i sercowych.
- Objawy neurologiczne mogą obejmować zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, neuropatię obwodową, zapalenie mózgu lub nerwu twarzowego.
- Objawy stawowe mogą przypominać zapalenie stawów reumatoidalne, a nieleczone zapalenie stawów może prowadzić do przewlekłych zmian zwyrodnieniowych.
- Uszkodzenie serca może manifestować się jako zapalenie mięśnia sercowego (miokardyt).
C. Trudności w późniejszym leczeniu
Zaniedbanie leczenia rumienia wędrującego może prowadzić do trudności w późniejszym leczeniu przewlekłej boreliozy. Przewlekłe infekcje bakteryjne mogą wymagać dłuższego i bardziej intensywnego leczenia antybiotykami. Ponadto, jeszcze trudniej jest wyleczyć przewlekłą boreliozę, gdy bakterie Borrelia burgdorferi wniknęły już do narządów wewnętrznych i przeszły do zaawansowanej fazy choroby.
Dlatego bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie rumienia wędrującego i podjęcie szybkiego oraz adekwatnego leczenia antybiotykami, aby zapobiec potencjalnym powikłaniom i konsekwencjom zaniedbania infekcji boreliozą. Regularne kontrole stanu zdrowia oraz świadomość ryzyka powikłań mogą pomóc w zapobieganiu negatywnym skutkom zaniedbania leczenia.
VIII. Profilaktyka
A. Unikanie ukąszeń kleszczy
Podstawowym krokiem w profilaktyce rumienia wędrującego jest unikanie ukąszeń kleszczy. Należy unikać przebywania w miejscach, gdzie kleszcze są szczególnie liczne, takich jak wysokie trawy, krzaki czy lasy. Długie spacery po terenach leśnych czy trawiastych obszarach powinny być poprzedzone odpowiednią oceną ryzyka wystąpienia ukąszenia.
B. Prawidłowe usuwanie kleszcza
Podczas przebywania na obszarach, gdzie obecne są kleszcze, ważne jest nauka prawidłowego usuwania kleszczy. Należy używać odpowiedniego narzędzia (np. specjalnego haczyka do usuwania kleszczy) i unikać zgniatania kleszcza podczas usuwania, ponieważ może to zwiększyć ryzyko przeniesienia infekcji.
C. Odzież i środki odstraszające
Noszenie odpowiedniej odzieży, która zasłoni ciało oraz stosowanie środków odstraszających kleszcze (takich jak preparaty zawierające DEET lub permetryne) może znacząco zmniejszyć ryzyko ukąszeń przez te pasożyty. Ważne jest, aby stosować również preparaty odstraszające na ubrania.
D. Edukacja i świadomość społeczna
Istotnym elementem profilaktyki rumienia wędrującego jest również edukacja i podnoszenie świadomości społecznej na temat zagrożeń związanych z kleszczami oraz chorobami przenoszonymi przez te stawonogi. Dzięki lepszej wiedzy na temat zachowań kleszczy, metod prewencji i rozpoznawania objawów infekcji, społeczeństwo może skuteczniej chronić siebie oraz innych przed zagrożeniami związanymi z ukąszeniami kleszczy.
Przestrzeganie tych zaleceń może istotnie zmniejszyć ryzyko wystąpienia rumienia wędrującego oraz innych chorób przenoszonych przez kleszcze. Warto również podkreślić, że profilaktyka powinna być zintegrowana ze stałą świadomością zagrożeń oraz odpowiednią higieną osobistą i ochroną zdrowia.
IX. Rumień wędrujący u dzieci i kobiet w ciąży
A. Specyfika objawów u dzieci
Rumień wędrujący u dzieci może wykazywać nieco inny przebieg i specyfikę objawów niż u dorosłych. W przypadku dzieci objawy mogą być nieco mniej charakterystyczne lub trudniejsze do zauważenia, co może prowadzić do opóźnienia w postawieniu diagnozy. Dlatego ważne jest, aby rodzice byli świadomi różnic w objawach rumienia wędrującego u dzieci i zwracali szczególną uwagę na wszelkie zmiany skórne po ukąszeniu przez kleszcza.
B. Diagnostyka i leczenie w ciąży
Diagnostyka rumienia wędrującego u kobiet w ciąży jest istotna, ponieważ nieleczona infekcja boreliozą może stanowić zagrożenie zarówno dla matki, jak i dla płodu. W przypadku podejrzenia rumienia wędrującego u kobiety w ciąży należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem w celu przeprowadzenia odpowiednich badań diagnostycznych, takich jak testy na przeciwciała przeciwko boreliozie. Leczenie rumienia wędrującego u kobiet w ciąży powinno być prowadzone pod ścisłą kontrolą lekarza, aby zapobiec potencjalnym powikłaniom zarówno u matki, jak i u dziecka.
C. Potencjalne ryzyko dla płodu
Rumień wędrujący u kobiet w ciąży może stanowić potencjalne ryzyko dla płodu ze względu na możliwość przeniesienia infekcji na dziecko. Nieleczona borelioza u matki może prowadzić do powikłań, takich jak zakażenie opon mózgowo-rdzeniowych u płodu. Dlatego niezwykle istotne jest wczesne rozpoznanie i leczenie rumienia wędrującego u kobiet w ciąży, aby zapewnić ochronę zarówno dla matki, jak i dla dziecka.
Z uwagi na potencjalne powikłania i ryzyko związane z rumieniem wędrującym u dzieci i kobiet w ciąży, konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem w przypadku wystąpienia podejrzenia infekcji. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie są kluczowe dla zapobieżenia powikłaniom tego schorzenia oraz ochrony zdrowia dziecka i matki.
X. Rumień wędrujący w kontekście zdrowia publicznego
A. Dane epidemiologiczne w Polsce i Europie
Dane epidemiologiczne dotyczące rumienia wędrującego w Polsce i Europie wskazują na zwiększoną liczbę przypadków infekcji boreliozą, która jest przenoszona przez kleszcze. Zjawisko to jest szczególnie widoczne w obszarach endemicznych, gdzie obecność kleszczy i zachorowań jest największa. Analiza danych pozwala na monitorowanie i ocenę rozprzestrzeniania się choroby oraz identyfikację obszarów zagrożonych, co umożliwia podejmowanie skutecznych działań zapobiegawczych.
B. Zgłaszanie przypadków
Zgłaszanie przypadków rumienia wędrującego jest istotne dla zapewnienia skutecznej kontroli i monitorowania tej infekcji. W Polsce istnieje system zgłaszania przypadków, który umożliwia gromadzenie danych epidemiologicznych oraz podejmowanie działań prewencyjnych i interwencyjnych. Zgłaszanie przypadków rumienia wędrującego pozwala na szybką reakcję służb zdrowia publicznego i podejmowanie działań mających na celu zwiększenie świadomości społecznej oraz zapobieganie rozprzestrzenianiu się choroby.
C. Kampanie informacyjne i rola mediów
Kampanie informacyjne mają kluczowe znaczenie w zakresie edukacji społecznej na temat rumienia wędrującego, metod zapobiegania zakażeniom oraz wczesnego rozpoznawania objawów. Media odgrywają istotną rolę w promowaniu świadomości na temat choroby, przekazywaniu informacji o sposobach ochrony przed ukąszeniami przez kleszcze oraz zachęcaniu do zgłaszania podejrzanych przypadków. Dzięki szerokiemu zasięgowi mediów możliwe jest dotarcie do większej liczby osób i podniesienie poziomu wiedzy na temat rumienia wędrującego, co przyczynia się do skuteczniejszej ochrony zdrowia publicznego.
W kontekście zdrowia publicznego rumień wędrujący stanowi istotne zagadnienie, wymagające systematycznej kontroli, monitorowania oraz podejmowania działań prewencyjnych. Współpraca między służbami zdrowia, instytucjami odpowiedzialnymi za zdrowie publiczne oraz społeczeństwem odgrywa kluczową rolę w zwalczaniu tej infekcji i minimalizowaniu jej skutków dla społeczeństwa.
XI. Podsumowanie
A. Kluczowe informacje do zapamiętania
- Rumień wędrujący jest charakterystycznym objawem infekcji boreliozą, przenoszoną przez kleszcze.
- Tylko około 70-80% osób zakażonych boreliozą rozwija rumień wędrujący, dlatego ważne jest świadomość innych objawów tej infekcji.
- Diagnoza rumienia wędrującego powinna być jak najszybciej postawiona, aby zapobiec powikłaniom i skutecznie leczyć chorobę.
B. Rola szybkiej reakcji i leczenia
- Szybka reakcja na wystąpienie rumienia wędrującego jest kluczowa, aby rozpocząć leczenie w odpowiednim czasie i zapobiec dalszym powikłaniom.
- Leczenie rumienia wędrującego polega na podawaniu antybiotyków, które mają na celu zniszczenie bakterii Borrelia, odpowiedzialnych za boreliozę.
- Późna diagnoza i leczenie boreliozy mogą prowadzić do poważnych problemów ze zdrowiem, takich jak zapalenie stawów, zapalenie nerwów czy problemy sercowe.
C. Znaczenie profilaktyki
- Profilaktyka jest kluczowa w zapobieganiu infekcji boreliozą i rumieniem wędrującym.
- Ochrona przed kleszczami poprzez stosowanie repelentów, noszenie odpowiedniego ubrania oraz regularne sprawdzanie ciała po przebywaniu na terenach zwiększonego ryzyka jest istotna.
- Edukacja społeczna na temat zapobiegania ukąszeniom kleszczy oraz wczesne rozpoznawanie objawów rumienia wędrującego są kluczowe dla skutecznej profilaktyki i minimalizowania ryzyka zakażenia boreliozą.
Podsumowując, wiedza o rumieniu wędrującym, szybka reakcja na objawy, skuteczne leczenie oraz prowadzenie działań profilaktycznych są kluczowe dla zapobiegania epidemii boreliozy i ochrony zdrowia publicznego. Edukacja społeczna, współpraca między instytucjami oraz świadomość społeczeństwa są niezbędne dla skutecznej kontroli tej infekcji.
XII. Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
A. Czy każdy rumień po ukąszeniu kleszcza to rumień wędrujący?
Nie, nie każdy rumień po ukąszeniu kleszcza to rumień wędrujący. Rumień wędrujący jest charakterystycznym, rozszerzającym się czerwonym lub różowym, zwykle bezbolesnym plamą na skórze, która może mieć charakter pierścienia i być towarzyszona innymi objawami.
B. Jak długo utrzymuje się rumień?
Rumień wędrujący może utrzymywać się do kilku tygodni, zwykle od 3 do 30 dni, choć czasem może zniknąć wcześniej lub utrzymać się dłużej.
C. Czy rumień może zniknąć sam?
Tak, istnieje możliwość, że rumień wędrujący może zniknąć sam, ale nie oznacza to wyzdrowienia z boreliozy. Proces ten może odbywać się stopniowo i nie zawsze oznacza zakończenie infekcji.
D. Czy jeden rumień oznacza zawsze boreliozę?
Niekoniecznie. Choć rumień wędrujący jest charakterystycznym objawem boreliozy, nie zawsze pojawia się u wszystkich zakażonych osób. Dodatkowe objawy, takie jak gorączka, bóle stawów czy objawy neurologiczne, mogą wskazywać na obecność boreliozy.
E. Co zrobić, jeśli podejrzewam rumień wędrujący?
Jeśli podejrzewasz, że masz rumień wędrujący, natychmiast skonsultuj się z lekarzem. Diagnoza i wczesne leczenie boreliozy są kluczowe dla uniknięcia powikłań.
F. Czy można zachorować ponownie?
Tak, istnieje ryzyko ponownego zakażenia boreliozą po wyleczeniu. Dlatego ważne jest stosowanie się do zasad profilaktyki, unikanie ukąszeń kleszczy oraz monitorowanie swojego zdrowia po zakończeniu leczenia.
Zioła w leczeniu chorób: Rumień Wędrujący
W leczeniu rumienia wędrującego, będącego objawem boreliozy, można stosować zioła o działaniu przeciwzapalnym, wzmacniającym układ odpornościowy oraz antybakteryjnym. Oto kilka ziół, które mogą być pomocne w leczeniu rumienia wędrującego:
- Czosnek – znany z właściwości antybakteryjnych i wzmacniających odporność.
- Rumianek – działa przeciwzapalnie i łagodzi podrażnienia skóry.
- Imbir – działa przeciwzapalnie i pomaga wzmocnić odporność organizmu.
- Szałwia – posiada właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne.
- Kurkuma – zawiera kurkuminę, która ma działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne.
- Złocień – działa przeciwbakteryjnie i wzmacnia organizm.
- Czosnka niedźwiedzia – ma działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne.
Przed rozpoczęciem stosowania jakichkolwiek ziół, zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub zielarzem, aby upewnić się, że są one odpowiednie dla danej osoby oraz nie będą kolidować z ewentualnie przyjmowanymi lekami.