Ostra niewydolność serca: Co pacjenci powinni wiedzieć

Ostra niewydolność serca: Co pacjenci powinni wiedzieć

I. Wprowadzenie

A. Definicja ostrej niewydolności serca

Ostra niewydolność serca to nagłe pogorszenie funkcji serca, które prowadzi do zaburzenia jego wydolności. Objawia się nagłym wzrostem objawów niewydolności serca, takich jak duszności, obrzęki, zmęczenie czy kołatania serca.

Ostra niewydolność serca

B. Znaczenie problemu i jego wpływ na społeczeństwo

Ostra niewydolność serca stanowi poważne zagrożenie dla życia pacjenta i często wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Jest jedną z głównych przyczyn hospitalizacji oraz zgonów związanych z chorobami serca.

C. Cel i struktura artykułu

Celem tego artykułu jest przedstawienie istoty ostrej niewydolności serca, jej objawów, przyczyn oraz metod leczenia. Artykuł będzie skupiał się na diagnozie i pilnej opiece nad pacjentem w przypadku wystąpienia ostrej niewydolności serca. Będą omówione również czynniki ryzyka i środki zapobiegawcze mające na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia tego schorzenia.

II. Anatomia i funkcja serca

A. Budowa i rola serca w układzie krążenia

  • Serce składa się z czterech głównych komór – dwóch przedsionków i dwóch komór.
  • Jego główną rolą jest pompowanie krwi przez układ krążenia, dostarczając tlen i składniki odżywcze do tkanek oraz usuwając dwutlenek węgla i inne produkty przemiany materii.
  • Przedsionki pełnią funkcję zbierania krwi, podczas gdy komory odpowiadają za pompowanie krwi do płuc oraz do reszty ciała.

B. Mechanizmy regulujące pracę serca

Praca serca jest regulowana zarówno przez układ autonomiczny (część współczulną i przywspółczulną), jak i przez bodźce chemiczne. Czynność serca jest kontrolowana przez węzeł zatokowo-przedsionkowy, który generuje impulsy elektryczne odpowiedzialne za rytm serca.

Dodatkowo, adrenalina i noradrenalina wpływają na przyspieszenie akcji serca, podczas gdy parasympatyczny system nerwowy może spowolnić pracę serca.

C. Kluczowe parametry wydolności serca

Kluczowe parametry wydolności serca obejmują objętość wyrzutową, czyli ilość krwi wypompowanej przez komory serca w ciągu jednej minuty, oraz frakcję wyrzutową, czyli procentową ilość krwi wypompowanej przez komory serca w stosunku do ilości krwi, którą komory zawierają przed skurczem. Te parametry są istotne dla oceny wydolności serca i mogą być mierzone za pomocą różnych metod, takich jak echokardiografia czy pomiar objętości tętna.

III. Ostra niewydolność serca – podstawowe informacje

A. Czym różni się ostra niewydolność serca od przewlekłej?

Ostra niewydolność serca to nagłe pogorszenie funkcjonowania serca, które może pojawić się z powodu zawału serca, infekcji, nadmiernego obciążenia serca lub innych czynników. Ostra niewydolność serca jest stanem nagłym, który wymaga szybkiej interwencji medycznej.

Przewlekła niewydolność serca natomiast rozwija się stopniowo i jest wynikiem długotrwałych problemów sercowych, takich jak nadciśnienie tętnicze, choroby serca czy inne czynniki ryzyka. Pacjenci z przewlekłą niewydolnością serca mogą mieć okresowe zaostrzenia, które mogą przypominać objawy ostrej niewydolności serca.

B. Klasyfikacja ostrej niewydolności serca

Ostra niewydolność serca może być klasyfikowana na różne sposoby, ale jedną z popularniejszych klasyfikacji jest według stopnia nasilenia objawów. W zależności od objawów pacjenta, ostre niewydolność serca może być oceniana jako łagodna, umiarkowana lub ciężka. Klasyfikacja ta ma wpływ na wybór terapii i leczenia pacjenta.

C. Epidemiologia – jak często występuje?

Ostra niewydolność serca jest stosunkowo częstym problemem zdrowotnym, zwłaszcza u osób starszych i osób z czynnikami ryzyka chorób serca, takich jak nadciśnienie tętnicze, miażdżyca czy cukrzyca. Liczba przypadków ostrą niewydolnością serca rośnie wraz z postępującym starzeniem się społeczeństwa oraz wzrostem przewlekłych chorób serca. Dlatego odpowiednia profilaktyka oraz wczesne wykrywanie objawów mogą pomóc w zmniejszeniu zachorowalności na ostrą niewydolność serca.

IV. Przyczyny i czynniki ryzyka

A. Choroby serca prowadzące do ostrej niewydolności

Zawał mięśnia sercowego
  • Zawał mięśnia sercowego: Zawał serca może prowadzić do nagłego pogorszenia funkcji serca, co może prowadzić do ostrej niewydolności serca. Uszkodzenie mięśnia sercowego w wyniku zawału może zakłócić funkcjonowanie serca i prowadzić do problemów z jego skutecznym działaniem.
  • Kardiomiopatie: Kardiomiopatia to grupa chorób serca, które wpływają na strukturę mięśnia sercowego i zaburzają jego funkcję. Nieprawidłowości w strukturze serca mogą prowadzić do ostrej niewydolności serca.
  • Zapalenie mięśnia sercowego: Zapalenie mięśnia sercowego, czyli zapalenie mięśnia sercowego, może uszkodzić mięsień sercowy i prowadzić do niewydolności serca. Stan zapalny wokół serca może powodować problemy z jego funkcjonowaniem.
  • Wady zastawkowe: Wady zastawkowe serca, takie jak stenoza czy niedomykalność zastawek serca, mogą prowadzić do zaburzeń pracy serca i prowadzić do ostrej niewydolności serca.

B. Czynniki pozasercowe zwiększające ryzyko

Nadciśnienie tętnicze
  • Nadciśnienie tętnicze: Nadciśnienie tętnicze jest jednym z głównych czynników ryzyka chorób serca, w tym ostrej niewydolności serca. Wysokie ciśnienie krwi może obciążać serce i prowadzić do jego nadmiernego obciążenia.
  • Zaburzenia rytmu serca: Zaburzenia rytmu serca, takie jak migotanie przedsionków czy tachykardia, mogą prowadzić do problemów z efektywnością pracy serca i zwiększyć ryzyko wystąpienia ostrej niewydolności serca.
  • Infekcje i sepsa: Ciężkie infekcje, w tym sepsa, mogą prowadzić do stanu zapalnego organizmu, który negatywnie wpływa na serce i może prowadzić do niewydolności serca.
  • Choroby płuc i nerek: Choroby płuc, takie jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), oraz choroby nerek mogą wywierać dodatkowe obciążenia na serce poprzez różne mechanizmy, co zwiększa ryzyko wystąpienia ostrej niewydolności serca.

V. Patofizjologia ostrej niewydolności serca

A. Mechanizmy kompensacyjne organizmu

Kiedy serce nie jest w stanie efektywnie pompować krwi i dostarczać odpowiedniej ilości tlenu do tkanek, organizm uruchamia mechanizmy kompensacyjne w celu zwiększenia przepływu krwi i utrzymania odpowiedniego ciśnienia krwi. Należą do nich:

  • Aktywacja układu nerwowego współczulnego: W odpowiedzi na stres i obniżoną perfuzję tkanek, układ współczulny zwiększa częstotliwość pracy serca oraz kurczenie naczyń krwionośnych, aby zapewnić dostarczenie większej ilości krwi do tkanek.
  • Rola renina-angiotensyny-aldosteronu: System renina-angiotensyna-aldosteron aktywuje się w celu zwiększenia obciążenia wolumetrycznego serca poprzez retencję sodu i wody, co pomaga utrzymać odpowiednie ciśnienie krwi.
  • Rozkurczanie naczyń obwodowych: W odpowiedzi na obniżone ciśnienie, naczynia krwionośne mogą rozszerzyć się w celu zwiększenia przepływu krwi i zwiększenia perfuzji tkanek.

B. Niewydolność lewokomorowa vs. prawokomorowa

  • Niewydolność lewokomorowa: Dotyczy sytuacji, gdy lewa komora serca nie jest w stanie skutecznie pompować krwi do reszty ciała. Może to prowadzić do zastoju krwi w płucach, co objawia się dusznościami, kaszlem i obrzękami płuc.
  • Niewydolność prawokomorowa: Dotyczy sytuacji, gdy prawa komora serca nie jest w stanie zapewnić wystarczającej ilości krwi do płuc. Objawy mogą obejmować obrzęki obwodowe, wodobrzusze i zastoje żylne.

C. Ostra dekompensacja w przewlekłej niewydolności

Ostra dekompensacja występuje, gdy przewlekła niewydolność serca nagłym lub gwałtownym tempem się pogarsza. Może to być spowodowane nagłym nadmiarem płynów, zaostrzeniem chorób współistniejących lub niewłaściwym przestrzeganiem zaleceń leczenia. Konsekwencje ostrej dekompensacji mogą być poważne, prowadząc do zawału serca, udaru mózgu lub nagłego zatrzymania krążenia.

VI. Objawy ostrej niewydolności serca

A. Objawy ogólne i niespecyficzne

  • Duszność: Pacjenci mogą odczuwać duszność zarówno w spoczynku, jak i podczas wysiłku. Może to być objawem zastoju płucnego związanej z niewydolnością lewokomorową.
  • Zmęczenie i osłabienie: Osoby cierpiące na ostrą niewydolność serca mogą odczuwać zmęczenie nawet przy minimalnym wysiłku.
  • Tachykardia: Zwiększona akcja serca może być wynikiem kompensacyjnej reakcji na niewydolność.

B. Objawy niewydolności lewokomorowej

  • Obrzęki płuc: Może objawiać się dusznościami, kaszlem, zwiększonym wysiłkiem oddychania oraz przelewem płynu do opłucnej.
  • Obrzęki obwodowe: W efekcie zastoju krwi w układzie obwodowym może pojawić się obrzęk kończyn dolnych, zwiększony obwód brzucha.

C. Objawy niewydolności prawokomorowej

  • Obrzęki obwodowe: Chorzy mogą odczuwać obrzęki w okolicach kostek, stóp, łydek czy zewnętrznych narządów płciowych.
  • Wodobrzusze: Zastoje krwi mogą prowadzić do gromadzenia się płynu w jamie otrzewnej, co objawia się powiększeniem brzucha.
Wodobrzusze

D. Sygnały alarmowe wymagające natychmiastowej interwencji

  • Duszność nagłego początku: Nagły wzrost duszności może oznaczać poważne pogorszenie niewydolności serca i wymagać pilnej interwencji.
  • Ostry ból w klatce piersiowej: Może to być zwiastunem zawału serca związane z niewydolnością.
  • Omdlenia lub utrata przytomności: Wskazują na nagłe i ciężkie zaburzenia krążenia, które wymagają natychmiastowej pomocy medycznej.

Te objawy mogą wskazywać na pogorszenie ostrej niewydolności serca i są sygnałami do natychmiastowej oceny i interwencji medycznej.

VII. Diagnostyka ostrej niewydolności serca

A. Wywiad i badanie fizykalne

Wywiad medyczny
Lekarz zbiera informacje dotyczące objawów, takich jak duszności, obrzęki, zmęczenie, przewlekłe choroby serca czy czynniki ryzyka (np. nadciśnienie, cukrzyca).

Badanie fizykalne
Lekarz przeprowadza badanie fizykalne, w tym pomiar ciśnienia krwi, ocenę czynności płuc, ocenę tętna i obwodu brzucha, aby wykryć ewentualne objawy niewydolności serca.

B. Badania laboratoryjne

  • Markery sercowe: Badania krwi mogą obejmować oznaczenie enzymów sercowych, takich jak troponiny czy kinaza kreatynowa, które mogą wskazywać na uszkodzenie mięśnia sercowego.
  • Parametry nerkowe i wątrobowe: Ocena funkcji nerek i wątroby jest istotna, ponieważ niewydolność serca może wpływać negatywnie na te narządy.

C. Badania obrazowe

  • Echokardiografia: Pozwala na ocenę struktury i funkcji serca, w tym wydolności pompy serca, obecność wad strukturalnych czy zastoje płucne.
  • RTG klatki piersiowej: Może ujawnić powiększenie serca, obecność płynu w opłucnej, obrzęki płuc czy obwodowe.
  • Tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny: Oferują bardziej szczegółową ocenę anatomiczną i funkcjonalną serca, będąc cennymi narzędziami diagnostycznymi.

D. Badania czynnościowe serca

Holter EKG
  • Testy obciążeniowe: Przy użyciu ergometrycznego testu wysiłkowego lub echokardiografii wysiłkowej można ocenić reakcję serca na wysiłek fizyczny.
  • Holter EKG: Monitorowanie rytmu serca przez określony okres czasu (zwykle 24 godziny) może pomóc w diagnozie arytmii czy niestabilnych objawów.

Pełna diagnostyka ostrej niewydolności serca obejmuje zarówno analizę objawów i danych anamnestycznych, jak i serię badań laboratoryjnych, obrazowych i czynnościowych, aby ustalić przyczynę i wyznaczyć odpowiednie leczenie.

VIII. Leczenie ostrej niewydolności serca

A. Leczenie doraźne i stabilizacja pacjenta

Obejmuje to szybką ocenę pacjenta, monitorowanie parametrów życiowych, tlenoterapię, wyrównywanie zaburzeń elektrolitowych i leczenie objawowe, takie jak podawanie tlen, a także ewentualną mechaniczną wentylację.

B. Terapia farmakologiczna

  • Leki moczopędne: Pomagają w redukcji nadmiaru płynów w organizmie, zmniejszając obciążenie serca.
  • Leki inotropowe: Wpływają na siłę skurczu mięśnia sercowego, co może być pomocne w poprawie wydolności pompy serca.
  • Beta-blokery i inhibitory ACE: Mogą być stosowane w celu zmniejszenia obciążenia serca poprzez obniżenie ciśnienia tętniczego, zmniejszenie zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen i poprawienie jego wydolności.

C. Wspomaganie mechaniczne

  • Balonowa kontrapulsacja wewnątrzaortalna (BCI): Wykorzystywana w sytuacjach, gdy farmakologiczne leczenie niewydolności serca nie przynosi odpowiednich efektów, polega na wprowadzeniu cienkiego cewnika do tętnicy udowej, a następnie włożeniu balonu do aorty, co pomaga w poprawie perfuzji narządów.
  • ECMO (Extracorporeal membrane oxygenation): To zaawansowana forma mechanicznego wspomagania krążenia, gdzie krew jest tłoczona poza organizmem do urządzenia oksygenacyjnego i następnie z powrotem do organizmu, poprawiając dostarczanie tlenu i usuwanie dwutlenku węgla.
ECMO

D. Leczenie przyczynowe i interwencje kardiologiczne

  • Angioplastyka wieńcowa: Wykonywana w przypadku ostrej niewydolności serca spowodowanej zawałem mięśnia sercowego, polega na rozszerzeniu zwężonej tętnicy wieńcowej i czasem implantacji stentu.
  • Operacje kardiochirurgiczne: Mogą być konieczne w przypadku ciężkich wad strukturalnych serca, zawałów serca, zastawek czy przeszczepu serca.

E. Postępowanie u pacjentów w stanie krytycznym

W przypadku pacjentów w stanie krytycznym konieczne jest monitorowanie ciśnienia tętniczego, płuc i nerek oraz zapewnienie odpowiedniej opieki intensywnej, aż do ustabilizowania stanu pacjenta oraz przeprowadzenia pełnej diagnozy i leczenia w zakresie niewydolności serca.

Leczenie ostrej niewydolności serca wymaga szybkiej interwencji, wdrożenia terapii farmakologicznej oraz ewentualnego wspomagania mechanicznego, a w przypadkach przyczynowych lub powikłań – interwencji kardiologicznych lub chirurgicznych.

IX. Rehabilitacja i opieka nad pacjentem po ostrej niewydolności serca

A. Wczesna rehabilitacja kardiologiczna

Wczesna rehabilitacja kardiologiczna po ostrej niewydolności serca ma na celu poprawę siły, wydolności i funkcji serca poprzez kontrolowane ćwiczenia fizyczne oraz edukację pacjenta w zakresie zdrowego stylu życia.

Ćwiczenia wykonywane pod okiem specjalistów mogą pomóc w przywróceniu siły mięśnia sercowego i poprawie ogólnej wydolności organizmu po ostrej niewydolności serca.

B. Modyfikacja stylu życia

Istotną częścią rehabilitacji i opieki po ostrej niewydolności serca jest modyfikacja stylu życia. Pacjent może być zachęcany do zmiany nawyków żywieniowych, unikania używek, jak alkohol i palenie papierosów, a także do regularnej aktywności fizycznej pod nadzorem specjalistów.

Zmiana stylu życia może przyczynić się do poprawy ogólnej kondycji pacjenta oraz redukcji ryzyka nawrotu ostrej niewydolności serca.

C. Farmakoterapia podtrzymująca

Po przebyciu ostrej niewydolności serca, pacjent może nadal potrzebować farmakoterapii podtrzymującej, która pomaga w stabilizacji stanu zdrowia serca i ogólnego samopoczucia.

Leki przepisane przez lekarza mogą obejmować leki moczopędne, beta-blokery, inhibitory ACE (enzymu konwertującego angiotensynę) i/lub leki rozszerzające naczynia krwionośne, w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta.

D. Opieka psychologiczna i wsparcie pacjenta

Po przebyciu ostrej niewydolności serca, pacjent może potrzebować wsparcia psychologicznego, aby poradzić sobie z fizycznymi i emocjonalnymi skutkami choroby.

Opieka psychologiczna może obejmować terapię, wsparcie emocjonalne oraz edukację na temat radzenia sobie z stresem i zmianami w stylu życia. Dbanie o zdrowie psychiczne pacjenta może mieć istotny wpływ na powrót do pełni zdrowia po ostrej niewydolności serca.

X. Zapobieganie ostrej niewydolności serca

A. Kluczowe zasady profilaktyki

  • Edukacja publiczna na temat zdrowego serca, regulacja ciśnienia krwi i monitorowanie poziomu cholesterolu to kluczowe elementy profilaktyki ostrej niewydolności serca.
  • Promowanie zdrowego stylu życia, włączając w to regularną aktywność fizyczną, zdrową dietę i unikanie używek, takich jak papierosy i nadmierne spożycie alkoholu, może pomóc w zmniejszeniu ryzyka wystąpienia ostrej niewydolności serca.

B. Monitorowanie stanu zdrowia u pacjentów wysokiego ryzyka

Osoby o wysokim ryzyku wystąpienia niewydolności serca, takie jak osoby z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, chorobami serca, lub osób starszych, powinny być regularnie monitorowane pod względem stanu zdrowia serca.

Regularne kontrole lekarskie oraz badania laboratoryjne mogą pomóc w wczesnym wykryciu ewentualnych problemów i podjęciu odpowiednich działań zapobiegawczych.

C. Rola aktywności fizycznej i diety

Regularna aktywność fizyczna oraz zdrowa dieta odgrywają istotną rolę w zapobieganiu ostrej niewydolności serca. Regularne ćwiczenia fizyczne oraz zbilansowana dieta mogą pomóc w utrzymaniu zdrowej masy ciała, kontrolowaniu ciśnienia krwi oraz poziomu cholesterolu.

Zaleca się wybieranie aktywności fizycznej, która odpowiada zdolnościom i ograniczeniom każdej konkretnej osoby, oraz stosowanie diety bogatej w owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe, zdrowe tłuszcze, a także ograniczenie spożycia soli, cukru i tłuszczów trans.

D. Znaczenie regularnych badań kontrolnych

Regularne badania kontrolne, w tym badania laboratoryjne, pomagają w monitorowaniu stanu zdrowia serca, co pozwala na wczesne wykrycie ewentualnych problemów i podjęcie odpowiednich działań zapobiegawczych.

Badania kontrolne powinny obejmować monitorowanie poziomu cholesterolu, ciśnienia krwi, cukru we krwi oraz stanu ogólnego zdrowia. Dzięki systematycznym badaniom kontrolnym można zidentyfikować zagrożenia i wdrożyć środki profilaktyczne mające na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia niewydolności serca.

XI. Podsumowanie

A. Kluczowe wnioski

  • Ostre niewydolność serca jest stanem nagłym, który wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.
  • Główne objawy ostrej niewydolności serca to duszność, obrzęk, zmęczenie, nieregularne bicie serca i ból w klatce piersiowej.
  • Leczenie ostrej niewydolności serca opiera się na szybkim ustaleniu diagnozy, podtrzymywaniu funkcji serca, kontrolowaniu objawów i zapobieganiu powikłaniom.

B. Perspektywy i nowe kierunki badań

  • Badania nad nowymi lekami, procedurami interwencyjnymi i terapiami będą kontynuowane w celu poprawy skuteczności i bezpieczeństwa leczenia ostrej niewydolności serca.
  • Rozwój telemedycyny i technologii zdalnej opieki medycznej może mieć znaczący wpływ na monitorowanie pacjentów z ostrą niewydolnością serca i zapobieganie nawrotom.
  • Badania nad czynnikami ryzyka i prewencją ostrej niewydolności serca będą kluczowe dla zapobiegania wystąpienia tego stanu u osób narażonych.

XII. Najczęściej zadawane pytania (FAQs)

A. Czy ostra niewydolność serca jest całkowicie wyleczalna?

Ostra niewydolność serca nie jest zazwyczaj całkowicie wyleczalna, ale można ją kontrolować za pomocą odpowiedniego leczenia i postępowania medycznego.

B. Jakie są rokowania pacjentów po przebyciu ostrej niewydolności serca?

Rokowania pacjentów po przebyciu ostrej niewydolności serca zależą od wielu czynników, takich jak stan zdrowia, współistniejące schorzenia, skuteczność leczenia i dostęp do opieki medycznej. Regularne monitorowanie i przestrzeganie zaleceń lekarskich są kluczowe dla poprawy rokowań.

C. Czy można uniknąć hospitalizacji przy ostrym epizodzie?

Uniknięcie hospitalizacji przy ostrym epizodzie ostrej niewydolności serca może być możliwe w przypadku szybkiego reagowania na objawy, regularnego monitorowania stanu zdrowia i przestrzegania zaleceń lekarskich. Konieczna jest również współpraca z lekarzem w celu określenia odpowiedniego planu opieki.

D. Jakie są pierwsze objawy, na które należy zwrócić uwagę?

Pierwsze objawy ostrej niewydolności serca, na które należy zwrócić uwagę, to duszność, obrzęk, zmęczenie, nieregularne bicie serca, ból w klatce piersiowej i uczucie zmęczenia podczas codziennych czynności. W przypadku wystąpienia tych objawów należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.

E. Jak często powinienem badać serce, jeśli mam czynniki ryzyka?

Jeśli masz czynniki ryzyka wystąpienia ostrej niewydolności serca, takie jak nadciśnienie, cukrzyca, choroby serca w rodzinie czy palenie papierosów, zaleca się regularne badania serca i monitorowanie swojego stanu zdrowia zgodnie z zaleceniami lekarza. Częstotliwość badań będzie zależała od indywidualnego ryzyka i stanu zdrowia.

F. Jakie leki są najczęściej stosowane w leczeniu ostrej niewydolności serca?

Najczęściej stosowane leki w leczeniu ostrej niewydolności serca to diuretyki (np. furosemid), inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI), beta-blokery, leki moczopędne oraz glikozydy naparstnicy. Leki są dobierane indywidualnie przez lekarza, z uwzględnieniem potrzeb pacjenta i ewentualnych współistniejących schorzeń.

Zioła w leczeniu chorób: Ostra niewydolność serca

Zioła mające potencjalne korzyści w przypadku wspomagania leczenia ostrej niewydolności serca to:

  • Mącznica lekarska (Crataegus) – może pomóc w poprawie przepływu krwi i funkcjonowania serca.
  • Korzeń pietruszki – zawiera składniki, które mogą pomóc w obniżeniu ciśnienia krwi i wspierać prawidłowe funkcjonowanie serca.
  • Miłek wąskolistny (Leonurus cardiaca) – może być pomocny w regulacji rytmu serca i łagodzeniu objawów niewydolności serca.
  • Szafran – posiada właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne, które mogą pomóc w ochronie serca.
  • Ziele dziurawca – może pomóc w łagodzeniu stanów lękowych i stresu, które mogą wpływać negatywnie na pracę serca.
Ziele dziurawca

Warto jednak pamiętać, że zioła nie zastępują tradycyjnego leczenia farmakologicznego i należy skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem jakiegokolwiek nowego suplementu ziołowego.