Zwykle nie zdajemy sobie sprawy z tego, skąd się biorą nazwy różnych substancji chemicznych. W wielu przypadkach okazuje się, że pochodzą one od roślin, z których zostały po raz pierwszy wyekstrahowane. Przykładowo – nazwa papaweryna pochodzi od maku (Papaver), tujon – od dobrze znanej tui. Efedrynę natomiast pozyskano po raz pierwszy z efedry przęśli (Przęśl chińska) w 1885 roku.
Przęśl – Trochę o roślinie
Przęśl chińska to krzew występujący w Azji, należąca do rośliny Ephedra. Posiada wyraźny zapach przypominający drzewa iglaste, jest gorzka w smaku. Pierwszy rzut oka na roślinę wskazuje na raczej prymitywną budowę – przypomina nieco jemiołę i skrzyp. Ziele efedryny jest surowcem zielarskim opisanym przez Farmakopeę Europejską.
Głównymi składnikami aktywnymi przęśli chińskiej są alkaloidy, w tym l-efedryna, pseudoefedryna i norefedryna. Efedryna jako substancja chemiczna występuje także w trującym cisie.
W medycynie chińskiej przęśl określana jest mianem ma-huang. Mimo tego, że buddyzm jest religią odradzającą wszelkiego rodzaju używki, prześla była stosowana przez mnichów na terenie Korei, Japonii i Chin.
 |
| Różne odmiany efedry można obejrzeć w ogrodach botanicznych |
Działanie przęśli zostało docenione także na innych kontynentach. Na terenach USA mormoni pili herbatę z gatunków przęśli występujących na tamtejszej prerii. Syberyjski chłop o nazwisku Muchawnikow także zauważył wcześniej nie znane w tamtym miejscu działanie przęśli i zaczął leczyć nią ludzi z całej Rosji. Historia prawie jak ze “Znachora”.
Różne odmiany przęśli mogą rosnąć w Polsce, z tego względu należy zwrócić szczególną uwagę, by dzieci i zwierzęta nie bawiły się w jej pobliżu.
Efedra a terroryzm
Jedną z form finansowania terroryzmu jest produkcja narkotyków. W Afganistanie powszechne jest uprawnianie rośliny o nazwie bandak – krewnej efedry chińskiej, która zawiera duża ilość efedryny. Wykorzystuje się ją następnie do produkcji substancji o podobnym działaniu do metaamfetaminy. Substancja produkowana jest w przydomowych laboratoriach, a jej miesięczna produkcja to prawie 100 ton. W Afganistanie odkryto około 320 takich przetwórni. Do produkcji narkotyku zachęca mieszkańców wysokie wynagrodzenie – wynosi ono prawie 15 razy więcej niż szeregowego pracownika. Pieniądze ze sprzedaży trafiają częściowo do Talibów.
Czemu Zachód z tym nic nie robi? Wojska pełniące misje pokojowe w Afganistanie nie mają dużej kontroli nad obszarami gdzie uprawia się przęślę, a na masową skalę niszczy się jedynie pola maku i wspiera rolników którzy hodują zboże. Tak oto niewinna roślina przykład się do wzrostu chaosu na świecie.
Jak działa efedryna?
Efedryna jest substancją silnie działającą i silnie uzależniającą. Podwyższa temperaturę ciała (o około 1 stopień), przez co dochodzi do szybszego spalania tłuszczu. Dodatkowo hamuje apetyt. Z tego powodu stosowano ją jako środek odchudzający.
Wpływa na układ krwionośny, przyśpieszając bicie serca i wzmacniając jego skurcz. Lekarze wykorzystują to działanie efedryny podczas operacji w głębokiej narkozie, aby w razie potrzeby przywrócić prawidłowy rytm serca. Pobudza układ nerwowy, początkowo zwiększa chęć do pracy (zwłaszcza fizycznej) i poprawia kojarzenie. Stosowano ją jako jeden z najpopularniejszych środków dopingowych.
Już w starożytnych Chinach dostrzeżono jej wpływ na astmę, obecnie jest wykorzystywana w syropach o działaniu przeciwkaszlowym. Jakiś czas temu było głośno o nastolatkach, którzy masowo kupowali w aptekach duże ilości tego typu preparatów w celu odurzania się.
Preparaty z efedryną zwiększają wydzielanie dopaminy, co nieuchronnie będzie prowadziło do późniejszego spadku nastroju gdy preparat przestaje działać. Może prowadzić to do silnego uzależnienia.
Efedryna ma też szereg działań ubocznych. Wpływa niekorzystnie na pracę serca, powoduje problemy skórne, może być przyczyną duszności, utrudnia oddawanie moczu. Osobę przyjmującą efedrynę można rozpoznać po nerwowym zachowaniu, problemach z koncentracja oraz silnym pobudzeniu. Może uwydatniać problemy psychiczne. Powoduje też silne zmęczenie i bóle głowy.
Jest szczególnie niewskazana u osób z problemami sercowo-naczyniowymi, przerostem prostaty, cukrzycą i jaskrą.
W sieci znalazłem informację o dwóch żołnierzach z USA, którzy na własną rękę stosowali preparat Ma huang zawierający chińską efedrynę. Przyjmowanie preparatu przez dłuższy czas wywołało u nich depresję, drażliwość, pogorszenie koncentracji i paranoję.
40 letnia kobieta przyjmująca efedrynę w celu zrzucenia nadwagi, w ciągu 6 tygodni terapii zaczęła odczuwać problemy ze snem i trudności w koncentracji, robiła też więcej błędów i zmieniło się jej zachowanie. Sprawa skończyła w szpitalu psychiatrycznym, gdzie lekarze przez 20 dni musieli jej podawać leki uspokajające by wróciła do stanu sprzed terapii na własną rękę.
Podsumowując – efedra to roślina o potencjalnie zabójczym działaniu, której spektrum stosowania było niegdyś znacznie szersze niż dzisiaj. Obecnie jest sprzedawana w lekach na receptę i dodaje się ją w niewielkich ilościach do leków przeciwkaszlowych. Z innych zastosowań (jak na przykład odchudzające), obecnie rezygnuje się. Należy wystrzegać się prób stosowania preparatów z efedryną na własną rękę.
Ciekawy artykuł 🙂 Można się dużo dowiedzieć